Gelecek yılın sonuna kadar Türkiye genelinde tüm il ve ilçelerde 7 bin noktada hayata geçirilecek depozito iade noktaları sayesinde yılda 20 milyar adet içecek atığının dönüştürülmesi ve ekonomiye 5 milyar liralık kazanç sağlanması hedefleniyor.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca belirlenen ve belirli bir depozito bedeli alınarak piyasaya sürülen ürünlerin tüketilmesi sonrasında iade alınması ve depozito bedelinin geri ödenmesine dayanan Depozito Yönetim Sistemi'nin gelecek yılın sonuna kadar 7 bin noktada hayata geçirilmesi planlanıyor.
Çalışmaları Türkiye Çevre Ajansı tarafından yürütülen ve depozito iade sistemi olarak da bilinen uygulamayla Türkiye'de cam, plastik, ve alüminyum gibi yıllık tüketilen 20 milyar adet içecek ambalajının tamamının dönüştürülmesi hedefleniyor.
Depozito Yönetim Sistemi'nin hayata geçirilmesiyle 37 bin ton sera gazı azalımı sağlanması hedeflenirken, enerjiden 1,3 milyar kWh, petrolden 3,6 milyon varil tasarruf edilmesi bekleniyor. Sistemin ülkeye 20 yılda 100 milyar liralık ekonomik kazanç sağlaması ve 20 bin istihdam oluşturması öngörülüyor.
Sıfır Atık Projesi çatısı altında uygulanan tüm çalışmalarla 2017 yılında yüzde 13 olan geri kazanım oranı yüzde 27,2'ye çıkarılırken, 2023'te bu oranın yüzde 35'e, 2035'te ise yüzde 60'a yükseltilmesi hedefleniyor.
Plastik ve geri dönüşüm sektörünün temsilcileri, AA muhabirine yaptıkları açıklamada, Depozito Yönetim Sistemi'ne ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
"Hem çevre hem de sanayici kazanacak"
Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Başkanı Yavuz Eroğlu, plastik, cam, metal-alüminyum ve karton atıkların çöpe değil, geri dönüşüme gitmesini sağlayacak sistemin gelecek yıl devreye gireceğini belirterek, "Çevresel sorunları azaltması beklenen Depozito Yönetim Sistemi'nin geri dönüşüm sektöründeki yatırımları hızlandırması bekleniyor." dedi.
Sistemin çevreyi korurken ekonomiye katkı sağlayacağını dile getiren Eroğlu, başarılı olunması halinde Türkiye'de her yıl 1,2 milyon ton ilave atığın oluşmasının önüne geçileceğini vurguladı.
Eroğlu, depozito iade sistemiyle tüketicinin geri dönüşüme teşvik edileceğini, tüketicilerin ürünleri satın alırken depozito iade bedelini de satış noktasına ödeyeceğini kaydederek, vatandaşın depozito için ödediği tutarı belirlenen iade noktalarından atığı götürünce alabileceğini anlattı.
Depozito sistemiyle tüketici için parasal değer ifade edecek atıkların, çevreye çöp olarak atılmayıp toplama merkezlerine götürülüp ham maddeye dönüştürülebileceğini aktaran Eroğlu, "Hem çevre korunacak hem de sanayici ve ülke kazanacak. Depozito uygulaması, temiz ve geri dönüşüme uygun ham madde elde edilmesine olanak sağlayarak sektörün gelişimini hızlandıracak." diye konuştu.
"Ham madde güvenliği sağlayacak, cari açığı azaltacak"
Yavuz Eroğlu, Türkiye'de yıllık 20 milyar adet içecek ambalajının kullanıldığını ve bunun 9 milyarını pet ambalajların oluşturduğunu belirterek, "İade sistemiyle söz konusu atıkların tamamı dönüştürülebilecek ve ekonomiye yılda 5 milyar liralık katkı sağlanabilecek. Yapılan projeksiyonlarda 2030 başlarında bu rakamın toplamda 30 milyar adede çıkacağı öngörülüyor. Dolayısıyla çevreyle uyumlu bir büyüme sağlamak için depozito sistemi bir zorunluluk." şeklinde konuştu.
Plastik içecek atıklarının ilk etapta yüzde 70'inin toplanmasının hedeflendiğini aktaran Eroğlu, sistemin plastik sektöründe geri dönüştürülmüş ham madde tedarik güvenliğini de artırmaya yardımcı olacağını bildirdi.
Türk plastik sektörünün ham madde ihtiyacının yüzde 85'lik kısmının ithalatla karşılandığını ve bu nedenle ciddi anlamda cari açık verildiğini hatırlatan Eroğlu, şöyle devam etti:
"Dünyada 6, Avrupa'da ise 2'nci sırada yer alan sektörümüzün ham madde tedarik güvenliği çok önemli. Depozito sistemiyle atık toplamayı artırmamız, geri dönüşüm için uygun şartlarda ve tedarik güvenliği sağlanmış ürüne ulaşmamız demektir. Bu sayede kartel yapıdaki petrokimya şirketlerinin tedarik ve fiyat şoklarından hem firmalarımızı hem de tüketicileri korumamız mümkün olacaktır. Bu da hem cari açığın azalması hem geri dönüştürülmüş ham maddelerle üretilen çeşitli plastik ürünlerin tüketicimize daha uygun fiyatlarla ulaşması anlamına geliyor. Enflasyonda düşüş yönlü etkinin önü açılıyor."
"Cam şişeler 50, pet şişeler ise 25 defaya kadar dönüştürülüp kullanılabiliyor"
Geri Dönüşümcüler ve Geri Kazanımcılar Derneği (GEKADER) Başkanı Fatih Eren Avrupa'nın birçok ülkesinin depozito iade sistemiyle ciddi manada başarı elde ettiğini belirterek, Hollanda, Almanya ve İngiltere başta olmak üzere birçok ülkenin çöp toplama sahalarını kapattığını, çok sayıda ülkenin evden çıkan tüm atıkları yerinde ayrıştırarak geri dönüşüm tesislerine gönderdiğini söyledi.
Cam şişelerin 50, pet şişelerinin ise 25 defaya kadar geri dönüşümle yeniden kullanılabildiğini dile getiren Eren, bu uygulamanın doğal kaynakların koruduğu gibi aynı zamanda enerji tasarrufu sağladığını, sıfır üretimden kaynaklı karbon oluşmasının da önüne geçeceğini bildirdi.
Eren, Türkiye'de 4 kişilik bir ailenin aylık toplamda 120 kilogram geri dönüştürülebilir atık ürettiğini, hane sayısı ile düşünüldüğünde rakamın 2,3 milyon tona yaklaştığını kaydederek, "Yani yıllık 27,6 milyon tonluk geri dönüştürülebilir atık üretiliyor tüm hanelerde. Kaynakta ayrılmayan bu atıklar karışık toplandığında yüzde 40'a varan oranlarda fire oluşuyor." diye konuştu.
Hem nüfusta hem de tüketimde yaşanan artışın geri dönüşüm konusunda daha bilinçli olmayı zorunlu kıldığını vurgulayan Eren, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Bir an önce evlerde geri dönüşüm faaliyetlerini hızlandırmamız gerekiyor. Depozito sistemi ülke ekonomisine çok ciddi katkı sağlayacak. Bir yandan sokak toplayıcılarının kayıtlı ve resmi bir şekilde çalışma modeli diğer yandan depozito sisteminin hayata geçmesi ve yaygınlaşmasıyla plastik hurda ithalatındaki rakamların da düşeceğini öngörüyoruz. Depozito sistemi ülke ekonomisine katkısı olacağı gibi çevre kirliliğinin de önüne geçmesi bakımından çok yerinde bir adım olduğunu düşünüyoruz."
"2 milyon ton plastik atığı çöpten kurtaracak"
Fatih Eren, Depozito Yönetim Sistemi hayata geçtikten sonra vatandaşlara da ilave bir gelir kaynağı yaratılacağını belirterek, Türkiye'nin AB Eylem Planı çerçevesinde ortaya koyduğu hedeflerine ulaşmasında etkin bir gösterge olacağını söyledi.
Eren, "Sistemle vatandaşlar gibi plastik üreticileri de kazanacak. Sera gazı salımı azalacak, iklim değişikliği ile mücadelede etkin bir rol oynayacak. Uygulama yaygınlaştığında çöp depolama alanına giden plastik atık miktarında 2 milyon tonu bulabilecek azalma olacak. Yani 2 milyon ton plastik atığı çöpten kurtaracak." şeklinde konuştu.
