Bu çalışmanın ana odağı, "fazla ambalaj"ın tanımı, ambalaj ağırlığının ve hacminin nasıl azaltılabileceği ve "kaçınılabilir ambalaj"ın ne olduğu konularıdır.
Temel mesajlar
•PAGEV'e göre, ambalaj ve ambalaj atığı miktarlarının azaltılması, ambalajlı ürünlerin korunması ve diğer yasal zorunluluklarla birlikte, ayrıca pazarlama, tüketici kabulü ve kolaylık (etiketleme; boy ve miktar; atığı önleme amaçlı tekli paketleme; nakliye vb.) meseleleri de dikkate alınarak değerlendirilmelidir. Ambalajın azaltılması, gıda atığının artmasına, raf ömrünün kısalmasına ya da sera gazı salımını arttıracak başka sorunların ortaya çıkmasına yol açmamalı, yeniden kullanım ve/veya geri dönüşümü olumsuz etkilememelidir. Döngüsel ekonomide ambalaj malzemelerinin optimum tasarım ve kullanımının (hacim, ağırlık) belirlenmesi için bütüncül bir yaklaşım (örneğin Ürün Çevre Ayak İzi veya Yaşam Döngüsü Analizi) tercih edilmelidir.
Atık ve malzeme azaltımına ilişkin tepeden inme (örneğin kamu otoritesince belirlenen) hedeflerin uygulanması zor ve pahalı olacaktır. Bu nedenle, "fazla ambalaj" kavramına net bir tanım getirilerek, en iyi ambalaj çözümlerini belirlemek gerekmektedir. Böylece tepeden inme hedeflere, kurum ve kuruluşların ulaşma konusu daha fazla netlik kazanacağı düşünülmektedir. Fazla ambalaj tanımında önerildiği gibi, bunun ayrı bir Ek halinde sunulacak "Temel Performans Ölçütleri" içinde ayrıntılandırılması gerekmekle birlikte, müşteriye sunum modeli (mağazadan satış veya internetten satış gibi) de dikkate alınmalıdır.
•Bu şekilde, kategori ya da alt kategori bazında referans noktaları oluşturulabilir, örneğin belirli bir ürün kategorisi ya da alt kategorisi için, ağırlık ve/veya hacim üzerinden ürün-ambalaj oran sınırları belirlenebilir. Bu şekilde, Yaşam Döngüsü Analizi ve kaynak verimliliği açısından en iyi çözümlere doğru yol alırken en "ağır suçluları" tespit edip elemek de mümkün olacaktır.
•94/62/EC sayılı Ambalaj ve Ambalaj Atığı Yönetmeliği'nde yapılacak değişiklikler, hacim veya ağırlık azaltmayı hedefleyen yeni ambalaj çözümlerini ya da haklı bir gerekçeye dayanıyorsa ambalajın ortadan kaldırılmasını teşvik etmelidir. Ancak ambalajsız çözümler, atık azaltma ve kaynakları verimli kullanma amaçlarına ters düşecek, istenmeyen sonuçların oluşmaması için dikkatle değerlendirilmelidir. Ambalajın bu yararları rafta göze çarpmayabilir ama tedarik zincirinden satış noktasına gelinceye kadar ki süreçte hayati bir rol oynar. Tüm ambalaj tasarımları ve malzeme çözümleri, ambalajı azaltma veya kaldırma çalışmaları, malzeme-nötr olmalı ve tüm ambalaj tipleri için geçerli olmalıdır.
Giriş
PAGEV, Avrupa Yeşil Sözleşmesi'nde yer alan sürdürülebilir büyüme stratejisini ve AB Döngüsel Ekonomi Eylem Planı (CEAP) 2.0'da atık üretimini ve kaynak kullanımını azaltmaya yönelik hedefleri desteklemektedir. Bu amaç doğrultusunda, gereksiz veya fazla (aşırı) ambalajın ortaya çıkmasına karşı önlemlere ilişkin geribildirimde bulunma imkanını önemsiyoruz. 94/62/EC sayılı Ambalaj ve Ambalaj Atığı Yönetmeliğinde (AAAY) yapılmakta olan değişiklikler kapsamında, malzeme ve atıkların azaltılması, ambalajların tamamen geri dönüştürülebilir olmasına yönelik etkili ve ulaşılabilir hedefler belirlenmesini destekliyoruz.
Gereksiz kaynak kullanımını ve atık oluşumunu önlemek için "fazla ambalaj" tanımı yapılması
Bize göre, AAAY'de yapılacak değişiklikler, ağırlık ve hacim azaltmayı da içeren yeni ambalaj tasarımı tercihlerini teşvik etmelidir.
Malzeme bakımından nötr ve tüm ambalaj tipleri için geçerli olması gereken bu değişiklikler, "fazla ambalajın" (ve aynı zamanda "eksik ambalajın") uyumlaştırılmış bir tanımı üzerinden hareket ederek sera gazı salımını, ürünlerde hasara bağlı kayıpları arttırmayan çözümler üretmelidir.
Plastik ambalajın, döngüselliği ve iklim açısından nötr bir geleceği mümkün kılan bir malzeme olarak rolünü destekleyen, etkili ve uyumlaştırılmış kuralların oluşturulmasını talep ediyoruz. Bizce bu kuralların arka planında Yaşam Döngüsüne dair düşünceler yer almalıdır.
Bu kurallar, sürdürülebilir ambalaj tiplerini teşvik edecek etkili ve işler Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) sistemleri ve yenilikçiliğe, Döngüsel Ekonominin geri dönüşüm hedeflerini tutturmaya yönelik altyapılara yatırımlar sağlayacak bir çerçeve ile desteklenmelidir. Son olarak, bu kurallar ithal ürünler için de geçerli olmalı, böylece ülkemiz dışından ithal edilecek ambalajlarla eşit bir oyun sahası oluşturulmalıdır.
Tercih edilen seçenek: Düzenleyici kurumlar ve şirketler için net tanımlar ve tabandan gelen referans noktaları
PAGEV, piyasaya sürülen ambalaj miktarlarının (ağırlığının), kullanılan malzemelerin, malzeme karışımı ve polimerlerin, ambalajlanan ürünlerden bağımsız düşünülmemesi gerektiğine inanır. Kullanılacak malzeme, malzeme karışımı ve polimerlerin tipi, hacmi ve ağırlığının belirlenmesine ya da herhangi bir malzeme kullanılmamasına ilişkin kararlar, yapılacak bir Yaşam Döngüsü Analizi ve sağlıklı bilimsel veriler ışığında verilmelidir. Bu değerlendirmeler, söz konusu işlevin elde edilmesine ve sera gazı salımını vb. arttırarak ileride pişman olunacak bir yük kaymasına yol açmamaya özellikle dikkat etmelidir.
PAGEV, bu çalışma çerçevesinde tasarı olarak ileri sürülen önlemler konusunda, atık ve malzeme azaltımına ilişkin tepeden inme (örneğin kamu otoritesince belirlenen) hedeflerin uygulanmasının zor ve pahalı olacağına inanmaktadır. Hedeflerin tutturulması için birbirinden bağımsız ulusal önlemlerin alınmasını da gerektirir.
Dolayısıyla, "fazla ambalaj" kavramına net bir tanım getiren, tepeden inme hedefleri destekliyoruz. Bu tanımın: i) yürürlükteki tanımda mevcut unsurlara dayalı olması; ii) "fazla/kaçınılabilir ambalaj" kavramını açıklaması; iii) ambalajın ağırlık, hacim ve temel işlevleri arasındaki karşılıklı ilişkiyi gözeten önlem tavsiyeleri içermesi gereklidir; örneğin:
“Ambalajlar, hacim ve ağırlıklarının Ek X'te belirlenmiş olan temel işlevlerin yerine getirilmesini sağlayacak en düşük düzeyde tutulacağı şekilde üretilecek ve kullanılacaktır. Fazla ambalaj, bir temel performans ölçütünün ambalaj boyutu ve ağırlığını sınırladığına yönelik kanıtlara ve istisnalara tabi olmak üzere, ilgili ürün kategorisi/alt kategorisi için birincil ambalaja ve e-ticaret ya da diğer dağıtım kanallarında ikincil ambalaja yönelik belirlenmiş asgari oran ve ölçümlerin üzerinde kalan ambalaj olarak tanımlanır. Sınır oran ve ölçüler, konu ilgili STK’larla görüşülerek belirlenir."
a)Sınıfının en iyisiyle karşılaştırmalı ölçümler etkili değildir
Tabandan gelme yöntemler arasında, ambalaj ağırlığını aşağı çekmek için "sınıfının en iyisini" örnek olarak kullanıp diğerlerinin buna yetişmesini beklemek, başvurulmaması gereken bir yöntemdir. Binlerce ürün serisi olan büyük markalar söz konusu olduğunda bunların uygulanması ve yönetilmesi zor olacaktır. Diğer yandan, büyük kuruluşların örneği üzerinden mevzuatla belirlenen, sınıfının en iyisini taban kabul eden hedeflere ulaşılmasını sağlayacak teknoloji açığını kapatmak için yapılması gereken yatırımlar, küçük ve orta ölçekli işletmelerin imkanları dışında kalabilir.
b)Tercih edilen çözüm: Ürün kategorisine göre tavsiye niteliğinde referans noktaları belirlenmesi
Ürün kategorisi ya da alt kategorisi bazında, tavsiye niteliğinde referans noktaları oluşturulmasının daha etkili bir çözüm olacağına inanıyoruz.
Belirli ürün kategorileri ya da alt kategorilerinde ağırlık veya hacim üzerinden ürün-ambalaj oranlarında referans noktalarının tespit edilmesi, üreticileri en iyi malzeme çözümlerine yönlendiren bir kılavuz olacaktır (malzemeler de tabandan gelme bir tedarik zinciri yaklaşımıyla oluşturulup yukarıda sözü edilen uyumlaştırılmış kılavuzda yer almalıdır). Bu kılavuz/tavsiye önlemler ayrıca, her bir ambalaj tipine ayrı ve somut kurallar getirilmesinin yol açacağı uygulama zorluklarını ve karmaşıklığını da ortadan kaldırır.
Tabandan gelme bu yaklaşım ile, ağırlık ve/veya hacim kısıtlamaları ulaşılabilir ve uygulanabilir bir biçimde tespit edilecek ve bunlara sorunsuz bir geçiş sağlanacaktır. Bu kurallar, Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu ile düzenlenen maliyetlere yansıtılabilir.
Kaçınılabilir ambalajın aşamalı olarak durdurulması
PAGEV, atık hiyerarşisine uyumu desteklemektedir. Yani çevreye yararına dair kanıt olduğu takdirde ambalajdan kaçınılması gerektiğine inanıyoruz. Ancak bu değerlendirme, bir ürünün ömründeki (bir başka deyişle tarladan sofraya kadarki) tüm aşamaları, ayrımcılıktan uzak, orantılı ve yenilik temelli bir yaklaşımla değerlendiren bir Ürün Çevre Ayak İzi ya da Yaşam Döngüsü Analizi yaklaşımıyla yapılmalıdır.
Ambalajın geliştirilmesi ve optimizasyonu sırasında, ürünleri koruması, güvenlik sağlaması, gıda atığını azaltması, aynı zamanda tüketiciye kolaylık sağlaması (örneğin dökme sebze-meyve için poşet, içecek şişe ve kutuları için kasa, indirimli satılan büyük boy ekonomik paketler, bisküvi ve yumurta gibi kırılgan gıdalar için koruma, farklı hane halkı sayılarına ve ihtiyaçlarına yönelik porsiyon kontrolü) göz önünde bulundurulur.
Kaçınılabilir ambalajın tespitinde, bu unsurların tümünün yanı sıra diğer şartlara (örneğin izlenebilirlik, kullanıcı bilgisi ve güvenlik mesajları) uyum gözetilmeli ve bunlar daha önce sözü edildiği gibi, bir Ek olarak "Temel Performans Ölçütleri" olarak belirlenmelidir.
Ambalajın optimizasyonu ve aşırı kullanılmasının önlenmesinde, Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu güdümünde bir sistem de önemli rol oynayacaktır.
Raporlama ve takip
PAGEV, hacim/ağırlık-ürün oranları belirlemek yoluyla atıkların etkili bir şekilde azaltılması ve ambalaj tasarımındaki verimsiz uygulamaların ortadan kaldırılması için, raporlama ve takip uygulamalarının sıkı tutulmasının önemini de vurgulamaktadır. Bu aynı zamanda, ülkemiz dışından ithal edilen (örneğin e-ticaretle getirtilen) ürünler için de geçerli olmalıdır ve etkisi görülecektir. Uygulamanın sıkı takip edilmesi ve fazla ya da gereksiz ambalajın ortadan kaldırılmasına yönelik mevcut ya da gelecekte getirilecek önlemlere yönelik etkili kontroller getirilmesi, tüm politikaların ayrılmaz unsurlarından biri olarak düşünülmelidir. Örneğin 2005/29/EC sayılı Haksız Ticaret Uygulamaları Yönetmeliği'nin sıkı sıkıya uygulanması, yanıltıcı paketleme gibi haksız ticaret uygulamalarına yaptırımlar getirerek fazla veya gereksiz ambalajın tespit edilmesine katkı sağlayacaktır.
İletişim: PAGÇEV
