Tek Kullanımlık Ambalajlar Hakkındaki Bakış Açılarında Denge

Avrupa Parlamentosu ve Üye Ülkeler AB’deki atık kurallarında yapılması önerilen revizyonları değerlendire dursun, ambalajların rolü ve faydaları üzerine düşünmek ve Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifinin revize edilmesi çerçevesinde dönen tartışmalara bazı önemli perspektifler getirmek büyük önem taşıyor.

PAGEV "Plastik Ambalajlar Hayatımızı Kolaylaştırır" Kısa Filmi için tıklayınız.

Tek kullanımlık ambalajların sınırlandırılmasına ilişkin tartışılan önerilerden bazıları gerçekdışı ve uygulanamıyor, hatta bu önerilerin ambalajların rolü ve getirdiği avantajlarla ilgisi bile yok. Aşağıda bu bağlamda değerlendirilebilecek birkaç önemli fikre yer verdik.

• Şu fikirle başlayalım – eğer günümüzde yiyecek ve içeceklerde israfı önlemek amacıyla ambalajları ilk kez icat edecek olsaydık herhalde internet ve iPhone’dan sonra yapılmış en yenilikçi ve değerli icat bu olurdu! Ambalajlar gıda zincirinde israfı ciddi oranda azaltmak ve gıda hijyenini ölçülemez şekilde arttırmak gibi topluma olağanüstü faydalar sağlamıştır.
• İnsanlar tarafından gündelik yaşamın her köşesinde kullanılıyor olması sebebiyle belki de söz konusu israf olduğunda ambalajlar gerektiği kadar dikkat çekemiyor. Özellikle yiyecek ve içecek ambalajlarının 21’inci yüzyılda yaşamamızı mümkün kıldığını söylesek yanlış olmayacaktır. Tek kullanımlık ambalajları hiç de adilane olmayan bir şekilde yasaklayarak insanların yaşamlarına doğrudan müdahale etmiş oluruz.
  
  
• Gıda zincirinde israfı azaltıyor olmanın yanında ambalajlar aynı zamanda gıdaların hijyenik kalmasını ve müşterilerin güvenliğini, dolayısıyla da kamu sağlığını sağlama konusunda hayati bir rol oynuyor. Esasen birçok ambalajın tek kullanımlık olmasının sebeplerinden biri de tam olarak budur.
  
  
• Bazı kullanım alanlarında bir alternatifimiz yok bile – ilaç ambalajları veya hastanelerde ya da diş operasyonlarında kullanılan malzemelerin ambalajlarında olduğu gibi bazı ambalajların tek kullanımlık olması gerekiyor.
  
  
• Bazen tek kullanımlık ambalajlar nakliye ve lojistik gibi alanlarda ürünlerin bütünlüğünü ve emniyetini sağlamanın ve çevre üzerindeki genel etkisini azaltmanın en iyi yolu olabiliyor.
  
  
• Çoğu tek kullanımlık ambalaj geri dönüştürülebiliyor. Özellikle de daha karmaşık ve bazen çok ince olabilen ambalaj ürünleri için yenilikçi atık ayırma teknolojileri geliştiriliyor. Son yıllarda ambalaj/ürün oranı da ciddi şekilde azaldı ve mevcut Avrupa verilerine göre GSYİH artarken kişi başı ambalaj kullanımı azalmaya başladı.
  
  
• Tabii ki bazen yeniden kullanılabilir ambalajlar daha mantıklı bir tercih olabiliyor ve daha değerli bir çözüm haline gelebiliyor. Bu nedenle yerel içecek üreticileri depozitolu şişelerle ürünlerini dağıtmayı tercih ediyor. Bu ambalajların dahi çevre üzerinde bazı etkileri olabiliyor, çünkü temizlenip yeniden kullanılabilir hale gelmeleri için su, kimyevi maddeler ve enerji gerekiyor. Dolayısıyla bu konuyu savunurken dengeli olmalıyız.
  
  
• İlgili alanda kullanılabilecek en uygun ambalajı tercih etmemiz, atık durumdaki ambalajların toplanması, geri kazanılması ve geri dönüştürülmesi işlemlerini iyileştirebilmek adına yapabildiğimizin en iyisini yapmamız büyük önem taşıyor. Döngüsel ekonomi modelinin özünde sırf tek kullanımlık olduğu için ambalajları yasaklamak değil, işte bu yatıyor.
  
  
• Toplumlar artık yavaş yavaş büyük resme bakmaları gerektiğini anlıyor –ambalajlar ürünlerin çevre üzerinde yarattığı genel etkiyi azaltmaya yardımcı oluyor.
  
  
• Avrupa Komisyonu yürütmekte olduğu girişimlerle ürünlerin çevre ayakizini değerlendirmek amacıyla yeni yöntemler geliştiriliyor. Elde edilen sonuca göreyse ambalajlar, korudukları ürünlerle kıyaslandığında çevre üzerinde çok daha az bir negatif etkiye sahipler; tabii ki tek bir unsurun değil ilgili tüm unsurların çevreye etkisini azaltmamız gerekiyor. Tekrar ediyoruz, dengeli bir yaklaşım benimsemeliyiz.
  
  
• Ambalajlar, Avrupa’da karşı karşıya olduğumuz genel atık sorununun küçücük bir kısmını oluşturuyor. Ambalaj üreticileri ve kullanıcıları ambalajlarda kullanılan malzemeleri iyileştirmek adına son yıllarda büyük şeyler başardı. Ürünün genel bütünlüğü için hayati olan hijyen, tüketici güvenliği ve ambalaj işlevselliğinden ödün vermeden teknik ve ekonomik imkanlar elverdikçe bu durum devam edecektir.
  
  
• Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifiyle elde edilen en büyük kazanımlardan biri de tüm ambalajların ve ambalajlanmış ürünlerin pazara girmesi ve Direktifte belirtilen gereksinimler karşılandığı müddetçe bu pazarda serbest bir şekilde dolaşabilmesidir. Bu çok önemli bir kazanımdır.
  
  
• AB’de ve ulusal düzeyde bazı ambalaj türlerini ya da belli malzemelerin kullanımını yasaklamak ve/veya belli ambalaj türlerini ya da belli malzemeleri şart koşmak pazar bütünlüğünü zedeleyebilecek büyü bir risk oluşturur. Bunun yerine döngü halindeki ürünleri atarak değil de döngüyü kapatmak suretiyle Avrupa genelinde döngüsel ekonomiyi iyileştirmeye odaklanmalıyız.
  
  
• Vatandaşların bilerek veya dikkatsizlik sebebiyle sergilediği uygunsuz davranışlar ve atık yönetim sistemlerindeki eksiklikler ancak ve ancak çöp yaratır. Çöp oluşumunun kaçınılmaz olduğunu düşünmekle hata ederiz. Gelgelelim koşuşturmaca halindeki insanların sayısı arttıkça çöp oluşumu riski de yükseliyor. Çöp oluşumunun önüne geçmek tek kullanımlık ambalaj üreticilerinden tutun da kullanıcılara kadar toplumun her kademesinin ortak sorumluluğundadır.
  
  
• Ancak ambalajlar gibi tek kullanımlık ürünleri engellemek insanların uygunsuz davranışlarının veya atık yönetimindeki eksikliklerin önüne geçemeyecektir. Aynı şekilde tüm suçu tek kullanımlık ambalaj üreticilerine ve kullanıcılarına atarak da tüketicilerin bu konuda herhangi bir sorumluluğu olmadığı izlenimini vermek doğru olmaz.
  
  
• Döngüsel ekonomi çabaları çerçevesinde, normalde kullanıldıktan sonra çöpe gidecek ürünlerin doğru şekilde bertaraf edilmesi gerektiği konusunda toplumu daha fazla bilgilendirmeli ve eğitmeli, bu atıkların etkili şekilde toplanmasını sağlamalı, doğru şekilde geri kazandırılmasını ve uygun şekilde yeniden kullanılabilmesini sağlamalıyız.
  
  
• Benzer şekilde biyo bazlı malzemelerin değeri ve bazı ambalaj uygulamalarında kullanımının şart koşulması yoluyla çöp oluşumunun engellenmesini de birbirine karıştırmamak elzemdir. Tüketicileri biyo bazlı ürünlerin doğada kolayca çözünebildiği konusunda yanlış yönlendirebilir, çöp oluşumunu azaltmak yerine istemeden arttırabiliriz.

Son olarak da tek kullanımlık ambalajları yasaklamak suretiyle Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifinin başarısı ve toplum ve çevre açısından sağladığı faydalardan ödün vererek tüketicilere AB’nin hayatlarındaki yeri ve Avrupa’nın onlar için geliştirdiği ortak mevzuatın tutarlılığı hakkında yanlış mesajlar vermiş oluruz.